Szeptycka z Szembeków Jadwiga Beatryksa Maria, krypt.: J.S., J.S.S. (1883–1939), etnograf, archeolog, działaczka społeczna, pisarka.
Ur. 16 III w Siemianicach (pow. kępiński) w Wielkopolsce w rodzinie ziemiańskiej, była wnuczką Jana Aleksandra Fredry (zob.), córką Piotra Szembeka (zob.) i Marii z Fredrów (zob. Szembekowa Maria), siostrzenicą Andrzeja Maksymiliana Marii Fredry (zob.), siostrą Aleksandra Marii (zob.) i Zofii (zob.) Szembeków.
Otrzymała staranne wykształcenie domowe. Już ok. r. 1899 zorganizowała i prowadziła naukę historii oraz języka polskiego dla dzieci wiejskich. T.r. „Dziennik Poznański” opublikował jej poemat Rodzinne kąty (P.), będący literackim opisem Siemianic. Wg wskazówek Józefa Kostrzewskiego i Bolesława Erzepkiego prowadziła wykopaliska archeologiczne, a ich wyniki opublikowała jako Sprawozdanie z poszukiwań archeologicznych odbytych ostatnimi laty w Siemianicach („Roczniki Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk” 1902). Równocześnie gromadziła informacje dotyczące obrzędów, zwyczajów, gwary i pieśni na terenie pow. kępińskiego.
Dn. 15 X 1902 poślubiła w Siemianicach Leona Józefa Szeptyckiego i zamieszkała w jego majątku Przyłbice (pow. jaworowski) w Galicji. W r. 1904 opublikowała powieść historyczną dla młodzieży pt. Kasztelanka (Lw.); traktująca o czasach króla Władysława Łokietka, była ona zalecana przez Tow. Szkoły Ludowej jako lektura szkolna. Korzystając z porad Seweryna Udzieli kontynuowała S. badania etnograficzne. Na podstawie zebranych w Siemianicach materiałów ogłosiła (pod krypt. J.S.S.) pracę Przyczynki do etnografii Wielkopolski („Mater. Antropol.-Archeol. i Etnogr.” T. 8: 1906, wyd. osobne, Kr. 1906), a opierając się na obserwacjach w nowym miejscu zamieszkania napisała Przyczynki do etnografii powiatu jaworowskiego (rkp. w Arch. Muz. Etnogr. w Kr.). Wyniki prowadzonych równocześnie prac archeologicznych opublikowała w Sprawozdaniu z poszukiwań w Tarnowicy w powiecie jaworowskim (woj. lwowskie) („Przegl. Archeol.” T. 3: 1928). Przetłumaczyła z języka angielskiego powieść dla dzieci May Crommelin „Jaś Ptaś – przyjaciel ptaszków” (P.–W. 1922), a dla czytelni ludowych napisała nowelki Anioł Pański (Włocławek 1927) i Palec Boży (Włocławek 1927). Była też autorką wierszy, przeważnie lirycznych, w których dominowały uczucia smutku i tęsknoty; część z nich przytacza jej siostra Zofia we „Wspomnieniach o dzieciństwie i młodości mojej siostry Jadwigi z Szembeków Szeptyckiej dla dzieci jej wnuków i prawnuków spisane” (rkp. w posiadaniu córki S-iej, Anny). Książeczka S-iej W Kościele i Cerkwi (Kr. 1926) objaśniała wyznawcom obrządku łacińskiego liturgię greckokatolicką. S. pobierała lekcje malarstwa u Tomasza Lisiewicza i malowała obrazy, głównie akwarele (niezachowane); była autorką malowanej dekoracji do „Grobu Pańskiego” w kościele w Bruchnalu (pow. jaworowski) oraz haftowanego ornatu ze sceną ukrzyżowania Chrystusa (obecnie w klasztorze Franciszkanek w Klemensowie).
W Przyłbicach i Bruchnalu prowadziła S. działalność społeczną. Założyła spółdzielnię hafciarską dla kobiet i dziewcząt, której wytwory były sprzedawane m.in. we Lwowie i Warszawie, a w ramach Akcji Katolickiej Stow. Kobiet, prowadzące m.in. kursy gotowania i gospodarstwa domowego. Przy ogrodzie pałacowym w Przyłbicach utworzyła szkółkę drzew owocowych, następnie rozdawanych wśród ludności wiejskiej. Wraz z mężem założyła i utrzymywała ochronki w Przyłbicach i Bruchnalu oraz wspierała tamtejsze szkoły ludowe, zarówno ukraińskie, jak i polskie. Należała do Sodalicji Pań we Lwowie.
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. zorganizowała w przyłbickim dworze szpital dla rannych żołnierzy oraz pomoc dla uchodźców. Po wkroczeniu do Przyłbic wojsk sowieckich została wraz z mężem rozstrzelana 27 IX 1939 przez funkcjonariuszy NKWD na terenie parku dworskiego; została pochowana na cmentarzu w Przyłbicach.
W małżeństwie z Leonem Józefem Szeptyckim (1877–1939), ziemianinem, wnukiem Aleksandra Fredry (zob.), synem Jana Kantego Szeptyckiego (zob.) i Zofii z Fredrów (zob. Szeptycka Zofia), siostrzeńcem Jana Aleksandra Fredry (zob.), bratem Romana, w zakonie Andrzeja (zob.), Aleksandra (zob.), Stanisława (zob.) i Kazimierza Marii, w zakonie Klemensa (zob.) Szeptyckich miała S. ośmioro dzieci: Zofię Marię Bronisławę, w zakonie Marię Jozafatę (zob.), Jana Leona Sylwestra (1905–1980), doktora praw, właściciela majątku Dziewiętniki (pow. Bóbrka), w czasie drugiej wojny światowej majora 10. p. artyl. ciężkiej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Marię (1907–1922), Wandę (1910–1999), magistra matematyki, od r. 1932 s. Wanda w Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek Misjonarek Maryi, prowadzącą od r. 1939 działalność misyjną w Damaszku, Andrzeja Stanisława (1912–1940), magistra praw, alumna rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, ochotnika w kampanii wrześniowej 1939 r., internowanego w Kozielsku i zamordowanego przez NKWD w Katyniu, Annę (ur. 1914), magistra historii, po drugiej wojnie światowej bibliotekarkę w Poznaniu, Krystynę Brygidę Marię (ur. 1917), zamężną za Franciszkiem Potworowskim, zamieszkałą od r. 1953 w Montrealu, oraz Elżbietę (ur. 1923), zamężną za Andrzejem Weymanem, lekarkę pediatrę w Toruniu.
Jasiewicz, Lista strat; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I; Słown. pseudonimów, IV; Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej Ziemi Kaliskiej, Kalisz 1998 I; Wpol. Słown. Biogr.; Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, W. 2004 VII; – Błaszczyk S., Jadwiga Szeptycka i Zofia Szembekówna, „Liter. Lud.” R. 9: 1965 nr 2–3 s. 23–34 (fot.); Jednorowska Z., Prace archeologiczne Zofii i Jadwigi Szembekównych, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 43: 1998 s. 121–33; Łoś P. S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, W. 2005 (fot.); Nauka w Wielkopolsce, Red. G. Labuda, P. 1973 (fot., jako Jadwiga Szembek); Pietrzak J., Nie tylko „Kolberg w spódnicy”, „Kierunki” R. 18: 1974 nr 27 s. 12 (fot.); Ziemiaństwo wielkopolskie. W kręgu arystokracji, Red. A. Kwilecki, P. 2004 (fot.); – Hert z, Zbiór poetów pol.; – Mater. Red. PSB: Nota biogr. S-iej oprac. przez córkę Annę (1953).
Stanisław Tadeusz Sroka